مقدمه
خشایارشا، پنجمین پادشاه هخامنشی، یکی از برجسته‌ترین فرمانروایان تاریخ ایران باستان است که در سال ۴۸۶ پیش از میلاد به تخت نشست و تا سال ۴۶۵ پیش از میلاد حکومت کرد. او فرزند داریوش بزرگ و آتوسا، دختر کوروش بزرگ، بود و با تکیه بر میراث پدر و پدربزرگش، نقش مهمی در گسترش و تثبیت امپراتوری هخامنشی ایفا کرد.
معنای نام خشایارشا
نام «خشایارشا» از دو بخش «خشای» به معنای شاه و «آرشا» به معنای قهرمان تشکیل شده است؛ بنابراین، این نام به معنای «شاه قهرمان» یا «فرمانروای قهرمان» است.
سرکوب شورش‌ها در مصر و بابل
پس از به تخت نشستن، خشایارشا با شورش‌هایی در مصر و بابل مواجه شد. او با قاطعیت این شورش‌ها را سرکوب کرد و نظم را در این مناطق بازگرداند. در بابل، پس از سرکوب شورش، عنوان «شاه بابل» را از القاب خود حذف کرد و خود را تنها «شاه پارسی‌ها و مادی‌ها» نامید.
لشکرکشی به یونان
دلایل حمله به یونان
خشایارشا تصمیم گرفت به یونان حمله کند تا شکست پدرش، داریوش، در نبرد ماراتن را جبران کند و همچنین به تحریکات یونانیان مقیم دربار ایران پاسخ دهد.
آماده‌سازی و عبور از داردانل
او سپاهی عظیم را گردآوری کرد و برای عبور از تنگه داردانل، پلی ساخت تا نیروهایش به یونان برسند.
نبرد ترموپیل
در تنگه ترموپیل، سپاهیان یونانی به رهبری لئونیداس، پادشاه اسپارت، مقاومت کردند. با این حال، سپاه ایران با استفاده از راه‌های کوهستانی، یونانیان را محاصره و شکست داد.
تصرف آتن
پس از پیروزی در ترموپیل، خشایارشا وارد آتن شد. بیشتر ساکنان آتن شهر را ترک کرده بودند و تنها گروهی در آکروپولیس باقی مانده بودند که به خدایان پناه برده بودند.
آثار معماری دوره خشایارشا
حیاط هدیش
یکی از بناهای مهمی که به دستور خشایارشا ساخته شد، حیاط هدیش است. بر دیوارها و پله‌های این بنا، نقش‌هایی از نگهبانان و کتیبه‌های تاریخی دیده می‌شود.
کاخ تچر
کاخ تچر در جنوب حیاط هدیش قرار دارد. ساخت این کاخ در دوره داریوش آغاز و در زمان خشایارشا تکمیل شد. بر دروازه‌های این کاخ، نقش‌های برجسته‌ای از شاه در حال نبرد با حیوانات افسانه‌ای دیده می‌شود.
کاخ صد ستون
کاخ صد ستون به دستور خشایارشا ساخته شد. این کاخ دارای تالار مرکزی مربعی شکلی بود که سقف آن بر روی ۱۰۰ ستون قرار داشت. با حمله اسکندر مقدونی، این کاخ دچار آتش‌سوزی شد و بخش‌هایی از آن تخریب گردید.
کتیبه‌های خشایارشا
از خشایارشا ۱۲ کتیبه برجای مانده است که به زبان‌های فارسی باستان، ایلامی و اکدی نوشته شده‌اند. این کتیبه‌ها شامل ستایش اهورامزدا، معرفی خشایارشا و شرح بناهای ساخته شده در دوره او هستند.
مرگ و آرامگاه خشایارشا
خشایارشا پس از ۲۰ سال پادشاهی، در سال ۴۶۵ پیش از میلاد، با توطئه رئیس گارد سلطنتی و یکی از خواجه‌های دربار به قتل رسید. او در نقش رستم، در آرامگاهی که در سینه کوه حاجی‌آباد کنده‌کاری شده بود، به خاک سپرده شد.
نتیجه‌گیری
خشایارشا با سرکوب شورش‌ها، گسترش امپراتوری و ساخت بناهای باشکوه، نقش مهمی در تاریخ ایران باستان ایفا کرد. هرچند لشکرکشی او به یونان با چالش‌هایی همراه بود، اما میراث فرهنگی و معماری او همچنان باقی مانده و نشان‌دهنده عظمت دوران هخامنشی است.
خشایارشا، چهارمین شاهنشاه هخامنشی، با مفاهیم و موضوعات متعددی در تاریخ و فرهنگ ایران مرتبط است. در ادامه، فهرستی از ۱۰ مفهوم مرتبط با خشایارشا که در ویکی‌پدیا یا ویکی‌دیتا تعریف شده‌اند، ارائه می‌شود:
خشایارشا، چهارمین شاهنشاه هخامنشی، با مفاهیم و موضوعات متعددی در تاریخ و فرهنگ ایران مرتبط است. در ادامه، فهرستی از ۱۰ مفهوم مرتبط با خشایارشا که در ویکی‌پدیا یا ویکی‌دیتا تعریف شده‌اند، ارائه می‌شود:
1. **نبرد ترموپیل**: یکی از مشهورترین نبردهای تاریخ که در آن سپاه ایران به رهبری خشایارشا با نیروهای یونانی به فرماندهی لئونیداس مواجه شد. این نبرد نشان‌دهندهٔ تلاش خشایارشا برای گسترش قلمرو هخامنشی به یونان است.
2. **نبرد سالامیس**: نبرد دریایی مهمی که بین نیروی دریایی ایران و یونان رخ داد و به شکست نیروی دریایی ایران انجامید. این نبرد تأثیر بسزایی در کاهش نفوذ هخامنشیان در یونان داشت.
3. **پروژه‌های ساختمانی خشایارشا**: خشایارشا پس از بازگشت از یونان، به ساخت و توسعه بناهای عظیمی مانند کاخ‌های تخت جمشید پرداخت که نشان‌دهندهٔ قدرت و شکوه امپراتوری هخامنشی است.
4. **کانال خشایارشا**: کانالی که به دستور خشایارشا در شبه‌جزیرهٔ آتوس حفر شد تا ناوگان ایرانی بتواند به‌راحتی از آن عبور کند. این پروژه نشان‌دهندهٔ توان مهندسی و لجستیکی هخامنشیان است.
5. **آتش‌سوزی آتن**: پس از تصرف آتن، خشایارشا دستور به آتش کشیدن این شهر را داد که تأثیر عمیقی بر تاریخ و فرهنگ یونان گذاشت.
6. **شورش مصر و بابل**: در آغاز سلطنت، خشایارشا با شورش‌هایی در مصر و بابل مواجه شد که با سرکوب آن‌ها، قدرت خود را تثبیت کرد.
7. **حرمسرای خشایارشا**: داستان‌های متعددی دربارهٔ روابط خشایارشا با زنان دربار و حرمسرای او وجود دارد که نشان‌دهندهٔ جنبه‌های شخصی زندگی این پادشاه است.
8. **مرگ خشایارشا**: خشایارشا در سال ۴۶۵ پ.م. توسط وزیرش اردوان ترور شد که این واقعه تأثیر مهمی بر سلسلهٔ هخامنشی داشت.
9. **تأثیر در فرهنگ غرب**: خشایارشا در فرهنگ غربی، به‌ویژه در آثار یونانی، به‌عنوان پادشاهی مستبد و جاه‌طلب به تصویر کشیده شده است که این تصویر در فیلم‌ها و ادبیات مدرن نیز بازتاب یافته است.
10. **آرامگاه خشایارشا**: مقبرهٔ خشایارشا در نقش رستم واقع شده است که یکی از مهم‌ترین آثار باستانی ایران محسوب می‌شود و نشان‌دهندهٔ اهمیت و جایگاه او در تاریخ ایران است.
1. **خشایارشا یکم**: چهارمین شاهنشاه هخامنشی که از سال ۴۸۶ تا ۴۶۵ پیش از میلاد حکومت کرد.
خشایارشا یکم، چهارمین شاهنشاه هخامنشی، از سال ۴۸۶ تا ۴۶۵ پیش از میلاد بر ایران حکومت کرد. او فرزند داریوش بزرگ و آتوسا، دختر کوروش کبیر، بود و به واسطه نسب مادری‌اش، به ولایتعهدی رسید. ([](
در آغاز سلطنت، خشایارشا با شورش‌هایی در مصر و بابل مواجه شد که با قاطعیت آن‌ها را سرکوب کرد. او در بابل، امتیازات ویژه‌ای را که از زمان کوروش کبیر باقی مانده بود، لغو کرد و پرستشگاه‌های آن را برانداخت. ([](
خشایارشا به دلیل لشکرکشی بزرگش به یونان در سال ۴۸۰ پیش از میلاد شهرت دارد. او با گردآوری سپاهی عظیم، نبردهای مشهوری مانند ترموپیل، سالامیس و پلاته را رهبری کرد. با این حال، این حملات به شکست انجامید و تأثیرات مهمی بر تاریخ منطقه گذاشت. ([](
در دوران حکومت خشایارشا، پروژه‌های ساختمانی بزرگی نیز اجرا شد که نشان‌دهنده علاقه او به هنر و معماری بود. آرامگاه او در نقش رستم، در نزدیکی آرامگاه پدرش داریوش، قرار دارد و به شکل چلیپا تراشیده شده است. ([](
خشایارشا در سال ۴۶۵ پیش از میلاد، پس از ۲۰ سال حکومت، توسط رئیس گارد سلطنتی و یکی از خواجه‌های دربار به قتل رسید. ([](
در مجموع، خشایارشا یکم به عنوان یکی از شاهان برجسته هخامنشی شناخته می‌شود که اقدامات نظامی و فرهنگی‌اش تأثیرات ماندگاری بر تاریخ ایران و جهان گذاشته است.
2. **جنگ‌های ایران و یونان**: مجموعه‌ای از نبردها بین امپراتوری هخامنشی و شهرهای یونانی، از جمله نبردهای ترموپیل و سالامیس که در زمان خشایارشا رخ دادند.
جنگ‌های ایران و یونان، که به عنوان جنگ‌های پارسی نیز شناخته می‌شوند، مجموعه‌ای از درگیری‌ها بین امپراتوری هخامنشی و شهرهای یونانی در قرن پنجم پیش از میلاد بودند. این جنگ‌ها در دو مرحله اصلی رخ دادند: نخستین حمله در زمان داریوش بزرگ و دومین حمله در دوران پسرش، خشایارشا.
در سال ۴۸۰ پیش از میلاد، خشایارشا با هدف گسترش قلمرو و انتقام از یونانیان به دلیل حمایت از شورش‌های ایونی، لشکری عظیم را به یونان فرستاد. یکی از مهم‌ترین نبردهای این دوره، نبرد ترموپیل بود که در آن، سپاه ایران پس از مقاومت سه‌روزهٔ نیروهای یونانی به رهبری لئونیداس، پادشاه اسپارت، پیروز شد و راه برای پیشروی به سمت آتن باز شد. ([](
پس از تصرف و ویرانی آتن، نبرد دریایی سالامیس در همان سال رخ داد. در این نبرد، ناوگان یونانی به رهبری تمیستوکلِس با استفاده از تنگه‌های باریک سالامیس، ناوگان بزرگ‌تر ایرانی را شکست دادند. این شکست موجب تضعیف قدرت دریایی ایران و عقب‌نشینی بخشی از نیروهای خشایارشا شد. ([](
در نهایت، در سال ۴۷۹ پیش از میلاد، نبرد پلاته بین نیروهای باقی‌ماندهٔ ایرانی به فرماندهی مردونیه و نیروهای متحد یونانی به رهبری پوزانیاس رخ داد. در این نبرد، مردونیه کشته شد و سپاه ایران شکست خورد، که به پایان دومین جنگ ایران و یونان انجامید. ([](
این جنگ‌ها تأثیر عمیقی بر تاریخ هر دو تمدن داشتند. برای ایران، این شکست‌ها به کاهش نفوذ در مناطق غربی امپراتوری منجر شد. برای یونان، پیروزی‌ها به تقویت هویت ملی و آغاز دوره‌ای از شکوفایی فرهنگی و سیاسی انجامید.
3. **تخت جمشید**: پایتخت تشریفاتی امپراتوری هخامنشی که ساخت آن در زمان داریوش بزرگ آغاز و در دوران خشایارشا تکمیل شد.
**تخت جمشید**، که یونانیان آن را «پرسپولیس» می‌نامیدند، پایتخت تشریفاتی امپراتوری هخامنشی بود. ساخت این مجموعه عظیم در حدود سال ۵۱۸ پیش از میلاد به دستور داریوش بزرگ آغاز شد و در دوران پسرش، خشایارشا، تکمیل و گسترش یافت.
خشایارشا نقش بسزایی در توسعه تخت جمشید ایفا کرد. او کاخ‌های مهمی مانند کاخ هدیش را بنا نهاد و ساخت تالار صد ستون را آغاز کرد که پس از او توسط اردشیر اول به پایان رسید. همچنین، دروازه همه ملت‌ها (دروازه ملل) به دستور خشایارشا ساخته شد که به عنوان ورودی اصلی مجموعه، نمادی از تنوع و گستردگی امپراتوری هخامنشی بود.
تخت جمشید با کاخ‌ها، تالارها و نقش‌برجسته‌های بی‌نظیر خود، نمادی از قدرت، ثروت و شکوه فرهنگی امپراتوری هخامنشی به شمار می‌رفت. این مجموعه نه تنها مرکز برگزاری مراسم‌های رسمی و جشن‌های بزرگ بود، بلکه بیانگر هنر و معماری پیشرفته آن دوران است.
در مجموع، تخت جمشید به عنوان پایتخت تشریفاتی امپراتوری هخامنشی و با نقش برجسته خشایارشا در توسعه آن، ارتباطی مستقیم با موضوع اصلی مقاله دارد و نشان‌دهنده اهمیت این پادشاه در تاریخ و فرهنگ ایران باستان است.
4. **کاخ هدیش**: کاخ خصوصی خشایارشا در تخت جمشید که در مرتفع‌ترین قسمت صفهٔ تخت جمشید قرار دارد.
کاخ هدیش، کاخ اختصاصی خشایارشا، در مرتفع‌ترین بخش تخت جمشید واقع شده است. این کاخ شامل تالار مرکزی با ۳۶ ستون، ایوان شمالی با ۱۲ ستون، و مجموعه‌ای از اتاق‌ها در بخش‌های شرقی و غربی است. بر درگاه‌های کاخ، نقش خشایارشا همراه با خدمتکاران دیده می‌شود. همچنین، کتیبه‌ای به سه زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی در ایوان شمالی کاخ وجود دارد که ساخت این بنا را به خشایارشا نسبت می‌دهد. ([](
کاخ هدیش به عنوان کاخ خصوصی خشایارشا، نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه ویژه او در تخت جمشید است. این کاخ با معماری منحصربه‌فرد و تزئینات خاص، بازتاب‌دهنده قدرت و شکوه پادشاهی هخامنشی است.
5. **کاخ دروازه ملل**: یکی از کاخ‌های تخت جمشید که به دستور خشایارشا ساخته شد و به‌عنوان دروازه ورودی نمایندگان ملل مختلف به کاخ‌های دیگر عمل می‌کرد.
کاخ دروازه ملل، یکی از بناهای شاخص تخت جمشید است که به دستور خشایارشا، پادشاه هخامنشی، ساخته شد. این کاخ به‌عنوان ورودی اصلی نمایندگان ملل مختلف به مجموعه کاخ‌های تخت جمشید عمل می‌کرد و نمادی از قدرت و شکوه امپراتوری هخامنشی بود.
این بنا شامل تالاری مربع‌شکل با ابعاد ۲۴٫۷۵ متر در هر ضلع و مساحتی حدود ۶۱۲٫۵ مترمربع است. سقف تالار بر روی چهار ستون سنگی به ارتفاع ۱۶٫۵ متر قرار داشت. دیوارهای داخلی تالار با کاشی‌های رنگارنگ آبی، سبز و نارنجی تزئین شده بود که نقش‌هایی از گل‌های دوازده‌پر و نخل را به نمایش می‌گذاشت. دور تا دور تالار، سکوهایی برای نشستن مهمانان تعبیه شده بود که از سنگ‌های سیاه ساخته شده و ۵۲ سانتی‌متر ارتفاع داشتند. در میان سکوی شمالی، برجستگی‌ای شبیه به میز با چند پله دیده می‌شود که احتمالاً جایگاه یکی از حاجبان دربار بوده است. ([](
کاخ دروازه ملل دارای سه درگاه اصلی بود:
– **درگاه غربی**: ورودی اصلی به کاخ، که توسط دو مجسمه عظیم گاو نر بالدار نگهبانی می‌شد. این گاوها با الهام از هنر آشوری ساخته شده و نمادی از قدرت و حفاظت بودند. ([](
– **درگاه شرقی**: این درگاه به خیابان سپاهان و سپس به کاخ صد ستون منتهی می‌شد.
– **درگاه جنوبی**: این درگاه مهمانان را به کاخ آپادانا هدایت می‌کرد.
بر روی دیواره‌های درگاه‌ها، کتیبه‌هایی به سه زبان فارسی باستان، عیلامی و بابلی حک شده است. مضمون این کتیبه‌ها به ستایش اهورامزدا، معرفی خشایارشا و اشاره به ساخت این دروازه به خواست اهورامزدا می‌پردازد. ([](
کاخ دروازه ملل به‌عنوان نقطه ورود نمایندگان ملل مختلف به تخت جمشید، نقش مهمی در نمایش عظمت و قدرت امپراتوری هخامنشی ایفا می‌کرد. این بنا نشان‌دهنده تعامل فرهنگی و سیاسی بین هخامنشیان و ملل تحت سلطه آن‌ها بود و به‌عنوان نمادی از وحدت و تنوع در امپراتوری هخامنشی شناخته می‌شود.
6. **نبرد ترموپیل**: یکی از نبردهای مهم بین سپاه هخامنشی به رهبری خشایارشا و نیروهای یونانی در سال ۴۸۰ پیش از میلاد.
نبرد ترموپیل یکی از مهم‌ترین درگیری‌های نظامی در جریان دومین حملهٔ هخامنشیان به یونان در سال ۴۸۰ پیش از میلاد بود. در این نبرد، سپاه عظیم هخامنشی به رهبری خشایارشا با نیروهای متحد یونانی به فرماندهی لئونیداس اول، پادشاه اسپارت، مواجه شد.
ترموپیل، گذرگاهی باریک میان کوه‌ها و دریا در یونان مرکزی، به‌عنوان نقطه‌ای استراتژیک انتخاب شد تا نیروهای یونانی بتوانند پیشروی سپاه هخامنشی را متوقف کنند. با وجود تفاوت فاحش در تعداد نیروها، یونانیان با استفاده از موقعیت جغرافیایی و تاکتیک‌های دفاعی مؤثر، سه روز مقاومت کردند. در نهایت، با خیانت یکی از یونانیان که مسیر پنهانی را به هخامنشیان نشان داد، نیروهای خشایارشا توانستند از پشت به یونانیان حمله کرده و آن‌ها را شکست دهند.
این نبرد نشان‌دهندهٔ عزم و مقاومت یونانیان در برابر تهاجم هخامنشیان بود و تأثیر عمیقی بر تاریخ جنگ‌های یونان و ایران گذاشت. همچنین، نبرد ترموپیل به‌عنوان نمونه‌ای از فداکاری و شجاعت در برابر نیرویی برتر در تاریخ ثبت شده است.
7. **نبرد سالامیس**: نبرد دریایی بین نیروی دریایی هخامنشی و یونانیان در سال ۴۸۰ پیش از میلاد که به شکست نیروی دریایی ایران انجامید.
نبرد سالامیس، که در سال ۴۸۰ پیش از میلاد رخ داد، یکی از مهم‌ترین نبردهای دریایی در تاریخ باستان است. این نبرد بین نیروی دریایی امپراتوری هخامنشی به رهبری خشایار شاه و ناوگان متحد یونانیان به فرماندهی تمیستوکل رخ داد. پس از پیروزی‌های اولیه در نبردهای ترموپیل و آرتمیزیوم، خشایار شاه با هدف تسخیر کامل یونان، به آتن حمله کرد و شهر را تصرف نمود. با این حال، ناوگان یونانیان به خلیج سالامیس عقب‌نشینی کرد.
در این نبرد، ناوگان یونانیان با استفاده از تاکتیک‌های برتر و بهره‌گیری از آشنایی با جغرافیای منطقه، توانستند نیروی دریایی هخامنشی را در تنگه‌های باریک سالامیس به دام بیندازند و ضربات سنگینی به آن وارد کنند. این شکست موجب تضعیف قابل توجه نیروی دریایی ایران شد و برنامه‌های خشایار شاه برای تسخیر کامل یونان را ناکام گذاشت.
ارتباط این نبرد با موضوع اصلی، یعنی خشایار شاه، در نقش مستقیم او در این جنگ و تأثیر آن بر سرنوشت امپراتوری هخامنشی است. شکست در سالامیس نقطه عطفی در جنگ‌های ایران و یونان بود و نشان داد که حتی با وجود قدرت عظیم امپراتوری هخامنشی، مقاومت و اتحاد یونانیان می‌تواند به پیروزی منجر شود. این رویداد همچنین بر تصمیمات و سیاست‌های بعدی خشایار شاه تأثیر گذاشت و نشان‌دهنده اهمیت استراتژی و تاکتیک در جنگ‌های باستانی است.
8. **آتوسا**: مادر خشایارشا و دختر کوروش بزرگ که نقش مهمی در دربار هخامنشی داشت.
آتوسا، دختر کوروش بزرگ و همسر داریوش یکم، مادر خشایارشا بود و نقش مهمی در دربار هخامنشی ایفا می‌کرد. او به عنوان ملکه مادر، نفوذ قابل توجهی در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و امور داخلی امپراتوری داشت. آتوسا با حمایت از پسرش خشایارشا، به تثبیت قدرت او کمک کرد و در انتقال مشروعیت سلطنتی از پدر به پسر نقش کلیدی داشت. حضور و تأثیر آتوسا در دربار هخامنشی نشان‌دهنده اهمیت زنان در ساختار قدرت آن دوره است.
9. **استر**: همسر یهودی خشایارشا که داستان او در کتاب استر از عهد عتیق آمده است.
استر، که نام عبری او هدسه بود، دختر یهودی‌ای بود که در زمان پادشاهی خشایارشا (اخشورش) به عنوان ملکه ایران برگزیده شد. داستان او در کتاب استر از عهد عتیق آمده است. پس از آنکه ملکه وشتی از فرمان پادشاه سرپیچی کرد و از مقام خود برکنار شد، خشایارشا تصمیم گرفت همسر جدیدی انتخاب کند. در این فرآیند، استر که هویت یهودی خود را پنهان کرده بود، به عنوان ملکه جدید انتخاب شد.
در همان زمان، هامان، وزیر اعظم خشایارشا، به دلیل عدم تعظیم مردخای، عموی استر، تصمیم به نابودی یهودیان گرفت و فرمانی برای قتل‌عام آنان صادر شد. استر با شجاعت هویت یهودی خود را به پادشاه فاش کرد و با وساطت او، فرمان قتل‌عام لغو شد. در نتیجه، هامان و ده پسرش اعدام شدند و یهودیان از خطر نجات یافتند. به یادبود این واقعه، یهودیان جشن پوریم را هر ساله برگزار می‌کنند.
داستان استر نشان‌دهنده نقش مهم او در دربار خشایارشا و تأثیرش بر تاریخ یهودیان است. این روایت همچنین به تعاملات پیچیده بین اقوام مختلف در امپراتوری هخامنشی اشاره دارد و اهمیت روابط بین‌المللی و فرهنگی در آن دوره را برجسته می‌کند.
10. **آرامگاه خشایارشا**: آرامگاه صخره‌ای خشایارشا در نقش رستم که در سینه کوه حاجی‌آباد کنده‌کاری شده است.
آرامگاه خشایارشا، پادشاه هخامنشی، در مجموعه باستانی نقش رستم و در دل کوه حاجی‌آباد واقع شده است. این آرامگاه صخره‌ای در فاصله حدود ۱۰۰ متری شرق و شمال‌شرقی آرامگاه داریوش بزرگ قرار دارد و به شکل صلیب تراشیده شده است. در بخش بالایی صلیب، نقش نماد فروهر و ماه، و تصویر خشایارشا در حال نیایش در برابر آتشدان حکاکی شده است. در زیر پای شاه، اورنگی قرار دارد که مردمان سرزمین‌های گوناگون آن را بر دوش دارند. ([](
ورودی آرامگاه به دهلیزی به ابعاد ۳ متر در ۶٫۶۰ متر منتهی می‌شود که تنها یک اتاقک دارد. در این اتاقک، سه قبر کنده شده است که هویت دفن‌شدگان در کنار خشایارشا مشخص نیست. ([](
آرامگاه خشایارشا از نظر ویژگی‌های سنگ‌تراشی و نقوش، شباهت زیادی به آرامگاه داریوش بزرگ دارد. این شباهت‌ها و موقعیت مکانی آرامگاه، انتساب آن به خشایارشا را تقویت می‌کند. ([](
در سال‌های اخیر، فرسایش و نفوذ آب به ساختار آرامگاه آسیب‌هایی وارد کرده است. باران‌های شدید موجب ایجاد حفره‌ها و ترک‌هایی در محوطه شده و حتی سازه‌ای مرموز در نزدیکی آرامگاه پدیدار شده است که نیاز به بررسی‌های باستان‌شناسی دارد. ([](
آرامگاه خشایارشا به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار باستانی دوره هخامنشی، نمایانگر هنر و معماری آن دوره است و ارتباط مستقیمی با زندگی و مرگ این پادشاه دارد.
این مفاهیم نشان‌دهنده جنبه‌های مختلف زندگی و حکومت خشایارشا و تأثیر او بر تاریخ و فرهنگ ایران هستند.
خشایارشا، پسر داریوش بزرگ و آتوسا (دختر کوروش بزرگ)، چهارمین پادشاه هخامنشی بود که در سن سی و شش سالگی به سلطنت رسید. او با سرکوب شورش‌های مصر و بابل، حکومت خود را تثبیت کرد و سپس به یونان لشکرکشی نمود. در این حمله، با وجود پیروزی در نبرد ترموپیل و تسخیر آتن، در نبرد دریایی سالامیس شکست خورد و ناچار به بازگشت شد.
خشایارشا همچنین به توسعه و تکمیل بناهای تخت جمشید پرداخت و کاخ‌هایی مانند هدیش و دروازه همه ملل را ساخت. او در کتیبه‌های خود از اهورامزدا به عنوان خدای بزرگ یاد کرده و بر اهمیت پیروی از قوانین الهی تأکید نموده است.
این مفاهیم نشان‌دهنده جنبه‌های مختلف زندگی و حکومت خشایارشا و تأثیر او بر تاریخ و فرهنگ ایران هستند.
