نیروی انسانی به مجموعه‌ای از افراد اطلاق می‌شود که در یک بخش خاص از سازمان فعالیت می‌کنند و یکی از مهم‌ترین دارایی‌های هر سازمان به شمار می‌روند. توجه به سرمایه‌های انسانی از جمله رازهای کلیدی موفقیت برخی از سازمان‌ها و شرکت‌ها است. در این مقاله، به بررسی جامع مفهوم منابع انسانی (HR) و تاریخچه و رویکردهای مرتبط با آن خواهیم پرداخت.
منابع انسانی یا HR چیست؟
برای شروع، منابع انسانی (Human Resource) به طور کلی توضیح داده می‌شود. در هر سازمانی، ۵M اهمیت زیادی دارد:
- کارکنان (Man)؛
- منابع مالی (Money)؛
- مواد اولیه (Material)؛
- روش‌ها (Methods)؛
- تجهیزات و ماشین‌آلات (Machinery).
سرمایه‌های انسانی بخش‌های حیاتی یک سازمان محسوب می‌شوند و شامل تمامی کارکنان و افرادی هستند که با خدمات خود به پیشرفت و موفقیت سازمان یاری می‌رسانند.
بخشی که وظیفه مدیریت فعالیت‌های کارکنان یک سازمان را بر عهده دارد به عنوان منابع انسانی شناخته می‌شود. این واحد مسئولیت نظارت بر فرایندهای استخدام، مزایای کارکنان و حقوق آن‌ها را بر عهده دارد. (حقوق شامل دستمزد، مزایا، پورسانت و موارد مشابه است.)
ممکن است برایتان سوال پیش آید که چرا منابع انسانی تا این حد مهم است. کارکنان در هر سازمان نقشی حیاتی ایفا می‌کنند و پیشرفت سازمان به توانایی‌ها و عملکرد آن‌ها بستگی دارد. نیروی کار ماهر و کارآمد می‌تواند سود مستمر و بلندمدت یک سازمان را تضمین کند.
در محیط کسب‌وکار امروزی، بخش منابع انسانی یکی از بخش‌های ضروری برای هر سازمان تجاری به شمار می‌آید. این بخش در تعیین جایگاه درست هر فرد در سازمان نقش حیاتی دارد و همچنین به سازمان کمک می‌کند تا عملکرد کارکنان با اهداف شرکت هماهنگ شود.
بخش منابع انسانی
اکنون به توضیح ضرورت وجود دپارتمان HR در سازمان‌ها می‌پردازیم. این واحد تأثیری بسزا و کارکردهای متعددی در یک سازمان دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- این بخش در تخصیص جایگاه مناسب به هر کارمند در سازمان نقش مهمی دارد؛
- به سازمان کمک می‌کند تا عملکرد کارکنان با اهداف کلی شرکت همسو باشد؛
- مدیران را در جذب کارکنان مناسب و توانمند یاری می‌دهد.
انواع منابع در سازمان
در ادامه معنی منابع انسانی را بیشتر توضیح می‌دهیم. یک سازمان تجاری از منابعی چون «سرمایه فیزیکی»، «سرمایه انسانی» و «سرمایه سازمانی» تشکیل شده است.
- منابع سرمایه فیزیکی شامل عوامل جغرافیایی، دسترسی به مواد اولیه و تأمین زیرساخت‌هاست؛
- منابع سرمایه انسانی دربرگیرنده روابط کاری، توانایی‌های یادگیری و آموزشی کارکنان است؛
- منابع سرمایه سازمانی شامل ترکیبی از فرآیندهای رسمی و غیررسمی می‌شود.
تمامی این منابع بر قدرت و بهره‌وری یک سازمان تأثیر زیادی دارند. کارکنان، عامل اصلی رشد و پیشرفت یک سازمان هستند و بهره‌گیری از استعدادهای انسانی کارآمد، ساده‌ترین راه برای افزایش بازدهی سازمان به حداکثر سطح ممکن است.
در ادامه با تعریف منابع انسانی بیشتر آشنا می‌شویم و توضیحات رایج در این زمینه را بررسی می‌کنیم.
تعریف منابع انسانی
نویسندگان مختلف نظریات گوناگونی درباره ماهیت منابع انسانی ارائه داده‌اند و هر یک از آن‌ها بر اساس تجربه و دانش خود تعریف کرده‌اند. در اینجا تعدادی از تعریف‌های متداول و معروف از متخصصان برجسته را آورده‌ایم:
لئون سی مگینسون (Leon C. Megginson): منابع انسانی به عنوان مخزنی از دانش، مهارت، خلاقیت و استعداد نیروهای کار و همچنین ارزش‌ها، نگرش و باورهای آن‌ها تعریف می‌شود.
گری دسلر (Gray Dessler): به مجموعه سیاست‌ها و راهنمایی‌هایی که برای مدیریت کارکنان و عملکرد آنان، شامل مصاحبه، استخدام، آموزش، پاداش و ارزیابی لازم است، اشاره می‌کند.
دیوید. آ. دیکنزو (David A Decenzo) و استفان. پ. رابینز (Stephen p. Robbins): منابع انسانی بر پایه چهار عامل اساسی بنا نهاده شده است:
- کارمندان؛
- آموزش و توسعه؛
- انگیزه؛
- نگهداشت نیروی انسانی.
مفهوم منابع انسانی از گذشته تا به امروز
ابتدا باید بفهمیم که مفهوم کلی “منابع انسانی” یا HR چیست. در گذشته، بخش اداری پرسنل به عنوان واحد مدیریت منابع انسانی شناخته می‌شد. عمده وظایف این بخش شامل استخدام، آموزش، ارائه تسهیلات و سایر امور مربوط به نیروی کار بود.
این واحد مسئول ثبت اطلاعات کارکنان و اجرای سیاست‌های سازمانی بود که بر پایه قوانین استخدامی تنظیم می‌شد. مدیر این بخش وظیفه تعیین دستمزد، تسهیلات و سایر مزایای کارکنان را بر عهده داشت. همچنین، برخی مدیران برای حفظ کارایی و افزایش بهره‌وری سازمان، مسئولیت‌های بخش پرسنل را بر عهده می‌گرفتند. نگاه سنتی به منابع انسانی به کارکنان به عنوان منابع تولید سرمایه و محصول نگاه می‌کرد.
امروزه، یک متخصص موثر منابع انسانی باید در زمینه‌های تعامل، مدیریت استراتژیک منابع انسانی، تحلیل داده‌های منابع انسانی، نرم‌افزارهای جذب و استخدام (ATS)، نرخ نیروی کار، گزارش‌های کارکنان، تجربیات کارکنان و فرآیند بازخورد ۳۶۰ درجه دانش داشته باشد.
(نرم افزار جذب و استخدام (ATS): یک سیستم است که رزومه‌ها را در یک پایگاه داده ذخیره کرده و به کارشناسان کمک می‌کند تا افراد مناسب را استخدام کنند.)
(بازخورد ۳۶۰: فرآیندی است که طی آن نظرات کارکنان، همکاران و مدیران درباره سازمان جمع‌آوری می‌شود. همچنین می‌توان نظرات خارجی مانند مشتریان و تامین‌کنندگان را در صورت لزوم در این فرآیند گنجاند.)
این مفاهیم بسیار متفاوت از دیدگاه‌های سنتی به منابع انسانی هستند. از یک سو، این رویکردها به رشد همزمان سازمان و کارکنان در حین دستیابی به اهداف مشترک تمرکز دارند. از سوی دیگر، کارکنان به عنوان دارایی‌های انسانی دیده می‌شوند که برای رشد سازمان حیاتی هستند و پیشرفت سازمان به پیشرفت منابع انسانی وابسته است. در بخش بعدی، به بررسی تاریخچه‌ی منابع انسانی می‌پردازیم و تکامل مدیریت نیروی انسانی را تحلیل می‌کنیم.
تاریخچه منابع انسانی
تکامل مدیریت منابع انسانی در قرن هجدهم شروع شد و مبدأ آن اروپا بود. این تحول از اندیشه‌های اولیه چارلز بابیج و رابرت اوون درباره انقلاب صنعتی، و مفاهیمی همچون اتحادیه‌های کارگری و روابط انسانی نشأت گرفته بود. بابیج و اوون بر این باور بودند که کارمندان نقشی کلیدی در موفقیت سازمان‌ها دارند. با اینکه در دوران انقلاب صنعتی ماشین‌آلات رواج بیشتری یافتند، اهمیت نیروی انسانی در کار با این تجهیزات همچنان باقی بود.
در این دیدگاه جدید، کارکنان به عنوان یکی از ارکان ارزشمند سازمان‌ها شناخته می‌شدند. با معرفی مدیریت نیروی انسانی، سیاست‌های مربوط به استخدام و اخراج که تحت نظر مدیران اعمال می‌شد، دستخوش تغییر شد. امروزه، این تغییرات باعث شده که دپارتمان مدیریت منابع انسانی چهره‌ای مثبت و حمایتی در نظر کارکنان داشته باشد. این بخش امکان به اشتراک‌گذاری نظرات و دیدگاه‌های کارمندان درباره سیاست‌ها و تصمیمات سازمانی را فراهم می‌کند. مدیریت منابع انسانی با تقویت وفاداری و اعتماد، کارکنان را ترغیب می‌کند تا با حداکثر توان خود فعالیت نمایند.
امروزه، کارشناسان منابع انسانی به عنوان شرکای تجاری سازمان عمل می‌کنند و با یکدیگر در سودآوری شریک هستند. این متخصصان استراتژی‌هایی برای کارکنان تدوین کرده و این استراتژی‌ها را برای رسیدن به اهداف رقابتی سازمان اجرا می‌کنند. همچنین، تمام روش‌های مربوط به نیروی انسانی مانند استخدام، آموزش، جبران خدمات و مزایا به منظور تقویت سازمان در محیط رقابتی به کار گرفته می‌شوند. پرداختن به این تکنیک‌ها می‌تواند منجر به افزایش سودآوری بلندمدت و کارایی در سازمان شود.
در دنیای امروزی، تغییرات قابل توجهی در نحوه عملکرد واحدهای منابع انسانی مشاهده می‌شود:
- امروزه دپارتمان‌های منابع انسانی به صورت فعال عمل کرده و بر تعامل و توانمندسازی کارکنان سرمایه‌گذاری می‌کنند تا بهترین نتایج را از توانایی‌های آن‌ها به دست آورند؛
- استفاده از استراتژی‌های نوآورانه در مدیریت منابع انسانی نیز به رشد و ارتقای سازمان کمک می‌کند.
به طور خلاصه، مدیریت منابع انسانی دیدگاهی کاملاً مشخص و استراتژیک اتخاذ کرده تا از سرمایه‌های انسانی سازمان به بهترین نحو بهره‌برداری کند.
در ادامه به بررسی اقدامات و رویکردهای منابع انسانی خواهیم پرداخت.
رویکردهای واحد منابع انسانی
متن بازنویسی شده:
انتظارات از این واحد شامل تمامی فعالیت‌هایی است که به تقویت مدیریت نیروی انسانی در سازمان کمک می‌کند، یا به عبارت دیگر، کارکردهای این بخش با هدف بهبود عملکرد سازمان انجام می‌شود. این فعالیت‌ها به سازمان نظم، عدالت و منطقی بودن می‌بخشند. بخش عمده‌ای از وظایف واحد منابع انسانی در پنج حوزه کلیدی قرار می‌گیرند: حقوق و مزایا، ایمنی، روابط بین کارکنان و کارفرما، فرآیند جذب و استخدام، قوانین مربوط به کارمندان و موضوعات مشابه.
(اصطلاح روابط کارمند و کارفرما به فرایند تعاملی بین کارفرمایان و کارمندان، مدیریت و اتحادیه‌ها اشاره دارد که به منظور تصمیم‌گیری در سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تصمیمات شامل دستمزد، شرایط کار، ساعات کار، ایمنی در محل کار، امنیت و رسیدگی به شکایات است.)
وظیفه‌های واحد منابع انسانی یک سازمان شامل ارزیابی عملکرد، آموزش و رشد، تحلیل شغل، طراحی شغل، برنامه‌های پاداش و مزایا، استخدام و انتخاب کارکنان، روابط کاری و موارد مشابه می‌شود.
در زمان کنونی که به عنوان دوره دیجیتال شناخته می‌شود، توجه اصلی واحدهای منابع انسانی در سازمان‌ها بر کارمندان متمرکز شده است؛ به این صورت که نیروهای انسانی به طور فعال در اکثر کارها شرکت دارند و کلیت سازمان به سمت بهره‌وری بیشتر حرکت می‌کند.
در حال حاضر، مدیریت منابع انسانی باید توانایی تحلیل داده‌ها و پیگیری سابقه عملکرد کارکنان را داشته باشد، و استراتژی‌ها را بر اساس تحلیل‌های خود تدوین کند و بر افزایش قابلیت‌های کارکنان تمرکز کند. شرکت‌های مانند فیسبوک (Facebook) و گوگل (Google) از جمله سازمان‌هایی هستند که دارای بهترین سیستم‌های منابع انسانی هستند.
خلاصه
همان‌طور که می‌دانید، نیروی انسانی به گروهی از افراد اطلاق می‌شود که در یک سازمان یا شرکت مشغول به کار هستند. توجه خاص و مدیریت درست سرمایه‌های انسانی بسیار در دستیابی به اهداف سازمان مؤثر است. در این متن توضیح دادیم که منابع انسانی چیست و رویکردهای بخش منابع انسانی را تعریف کردیم. همچنین به تاریخچه نیروی انسانی پرداختیم و وظایف واحد منابع انسانی را شرح دادیم. امیدواریم توانسته باشیم به خوبی مفهوم و اهمیت نیروی انسانی را توضیح دهیم. اگر همچنان پرسشی درباره سرمایه‌های انسانی و مدیریت آن‌ها دارید، می‌توانید با ما تماس بگیرید.
منبع: hrhelpboard.com
